Τι θα έπαιρνες μαζί σου αν έπρεπε να εγκαταλείψεις το σπίτι σου και να πας σε κάποια άλλη χώρα; Περισσότεροι από 1 εκατομμύριο Σύροι αναγκάστηκαν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα, λίγο πριν ξεκινήσουν το επικίνδυνο ταξίδι τους για τη γειτονική Ιορδανία, το Λίβανο, την Τουρκία, το Ιράκ και άλλες χώρες στη γύρω περιοχή.
Οι συγκεκριμένες φωτογραφίες αποτελούν το δεύτερο μέρος μιας σειράς φωτογραφιών, στην οποία πρόσφυγες από διάφορα μέρη του κόσμου απαντούν στο ερώτημα: «Ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα που φέρατε από την πατρίδα;».
Το πρώτο μέρος της σειράς είχε ως θέμα τους πρόσφυγες που έφυγαν από το Σουδάν προς το Νότιο Σουδάν, οι οποίοι πήραν μαζί τους κατσαρόλες, φιάλες για νερό και άλλα αντικείμενα που θα τους ήταν χρήσιμα στο ταξίδι τους.
Αντίθετα, οι κατατρεγμένοι από τον πόλεμο στη Συρία αισθάνονται την ανάγκη να «κρύψουν» τον ξεριζωμό τους. Ενώ προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα, μοιάζουν σαν να πηγαίνουν μια οικογενειακή βόλτα ή μια κυριακάτικη εκδρομή. Τα μόνα πράγματα που έχουν μαζί τους είναι κλειδιά, κομμάτια χαρτί, τηλέφωνα και βραχιόλια – πράγματα που φοριούνται ή χωρούν σε μια τσέπη. Κάποιοι Σύροι παίρνουν μαζί τους ένα σύμβολο της θρησκείας τους, άλλοι κάτι που να τους θυμίζει το σπιτικό τους ή μια χαρούμενη στιγμή.
Κάτι από την πατρίδα
*Φωτογραφίες: UNHCR/B. Sokol
Η Iman, 25 ετών, μαζί με τον γιο της, Ahmed, και την κόρη της, Aishia, στον προσφυγικό καταυλισμό Nizip στην Τουρκία. Εγκατέλειψαν το σπίτι τους στο Χαλέπι αρκετούς μήνες μετά την έναρξη των συγκρούσεων. Η Iman αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να φύγει, όταν άκουσε για περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης γυναικών στο Χαλέπι. Το ταξίδι προς την Τουρκία ήταν γεμάτο κινδύνους – η Iman έχασε πέντε συγγενείς της. Το πιο σημαντικό πράγμα που κατάφερε να πάρει μαζί της ήταν το Κοράνι, το οποίο κρατάει σε αυτή τη φωτογραφία. Λέει ότι το Κοράνι την κάνει να αισθάνεται προστατευμένη. «Όσο το έχω μαζί μου, έχω επαφή με το Θεό».
Ο Omar κρατάει ένα αραβικό μπουζούκι – το πιο σημαντικό πράγμα που κατάφερε να φέρει μαζί του στον προσφυγικό καταυλισμό Domiz στο ιρακινό Κουρδιστάν. Ο Omar αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να εγκαταλείψει το σπίτι του στη συριακή πρωτεύουσα, τη Δαμασκό, τη βραδιά που σκοτώθηκαν οι γείτονές του. «Οι δολοφόνοι, όποιοι και αν ήταν αυτοί, μπήκαν στο σπίτι τους κι έσφαξαν με απίστευτη αγριότητα το γείτονά μου και τους δύο γιους του», θυμάται. Ο Omar λέει ότι, όταν παίζει μπουζούκι, νιώθει νοσταλγία και θυμάται την πατρίδα του. «Ανακουφίζει για λίγο τη θλίψη μου» σημειώνει.
Η Alia κάθεται στο αναπηρικό καροτσάκι της στον προσφυγικό καταυλισμό Domiz στο ιρακινό Κουρδιστάν. Η 24χρονη γυναίκα ζούσε με την οικογένεια της στη Daara της Συρίας. Αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το σπίτι τους εξαιτίας των συγκρούσεων. Καθηλωμένη στο αμαξίδιο και τυφλή και από τα δύο της μάτια, η Alia λέει ότι ήταν τρομοκρατημένη από όσα συνέβαιναν γύρω της. «Ένστολοι άνδρες ήρθαν και σκότωσαν την αγελάδα μας. Έγινε μάχη έξω από το σπίτι μας και υπήρχαν πολλοί νεκροί στρατιώτες. Έκλαιγα διαρκώς». Η Alia λέει ότι το μόνο σημαντικό πράγμα που πήρε μαζί της είναι «η ψυχή μου, τίποτα περισσότερο, τίποτα υλικό». Όταν τη ρωτήσαμε για το αμαξίδιο, φάνηκε να εκπλήσσεται και απάντησε ότι το θεωρεί επέκταση του κορμιού της, όχι αντικείμενο.
Η Salma, που είναι τουλάχιστον 90 ετών, φορά ένα παλιό δαχτυλίδι, το οποίο κληρονόμησε από την ετοιμοθάνατη μητέρα της όταν ήταν μόλις 10 χρονών. Η Salma λέει ότι η μητέρα της, της είπε: «Κράτα αυτό το δαχτυλίδι για να με θυμάσαι». Σκοπεύει να το φορά μέχρι να πεθάνει. «Δεν είναι μεγάλης αξίας. Δεν είναι ούτε ασημένιο ούτε χρυσό. Είναι απλώς ένα παλιό δαχτυλίδι, όμως είναι το μόνο που μου έχει απομείνει». Φωτογραφήθηκε στον προσφυγικό καταυλισμό Domiz στο ιρακινό Κουρδιστάν, αφού έφυγε από το Qamishly της Συρίας μαζί με τους τρεις γιους της και τις οικογένειές τους.
Ο 37χρονος Waleed, που είναι γιατρός, φωτογραφίζεται στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα όπου εργάζεται, στον προσφυγικό καταυλισμό Domiz στο ιρακινό Κουρδιστάν. Κρατά το πιο πολύτιμο αγαθό του, μία φωτογραφία της γυναίκας του. Είναι ακόμη μαζί, όμως, όπως λέει ο Waleed, «η φωτογραφία είναι σημαντική, γιατί μου την έδωσε η γυναίκα μου πριν παντρευτούμε, τον καιρό που βγαίναμε. Μου φέρνει υπέροχες αναμνήσεις και μου θυμίζει τις καλές εποχές πίσω στη Συρία». Ο ίδιος εγκατέλειψε τη Συρία 20 μέρες αφότου γέννησε η γυναίκα του. «Έφυγα από τη χώρα για το καλό της οικογένειάς μου. Δεν θέλω τα παιδιά μου να μεγαλώσουν ορφανά».
Η οκτάχρονη May στον καταυλισμό Domiz στο ιρακινό Κουρδιστάν. Το κορίτσι και η οικογένειά της διένυσαν με τα πόδια και με λεωφορείο εκατοντάδες χιλιόμετρα από τη Δαμασκό ως τα σύνορα. Διέσχισαν έναν δύσκολο δρόμο μέσα στο κρύο, ενώ η μητέρα της κρατούσε στην αγκαλιά της τον μικρότερο αδερφό της May. Από τότε που έφτασαν στο Domiz, το κορίτσι έχει διαρκώς εφιάλτες. Το πιο σημαντικό πράγμα που κατάφερε να πάρει μαζί της λίγο πριν εγκαταλείψει το σπίτι της είναι τα βραχιόλια που φορά σε αυτή τη φωτογραφία. «Τα βραχιόλια δεν είναι το αγαπημένο μου αντικείμενο», λέει προσθέτοντας ότι: «Η κούκλα μου, η Νάνσυ, είναι η αγαπημένη μου». Όμως την κούκλα της την άφησε πίσω, πάνω στη βιασύνη της οικογένειας να φύγει.
Ο Abdul κρατά τα κλειδιά του σπιτιού του. Παρόλο που δεν ξέρει αν το σπίτι της οικογένειάς του υπάρχει ακόμη, καθημερινά ονειρεύεται ότι γυρίζει πίσω. «Με το θέλημα του Θεού, του χρόνου τέτοια εποχή θα συναντηθούμε στη Δαμασκό» είπε σε μέλη της Ύπατης Αρμοστείας στην κοιλάδα Bekaa, στο Λίβανο. Ο ίδιος και η οικογένειά του εγκατέλειψαν το διαμέρισμά τους στη συριακή πρωτεύουσα λίγο μετά τον τραυματισμό της συζύγου του κατά τη διάρκεια ανταλλαγής πυρών. Ο Abdul, η γυναίκα του, η κόρη τους και τα παιδιά της μένουν μαζί σε ένα ξύλινο καταφύγιο κατασκευασμένο από την Ύπατη Αρμοστεία και το Συμβούλιο Προσφύγων της Δανίας.
Η Tamara, 20 ετών, στον προσφυγικό καταυλισμό Adiyaman στην Τουρκία. Όταν τον Σεπτέμβριο, το σπίτι της Tamara στο Idlib σχεδόν καταστράφηκε , η οικογένεια αποφάσισε ότι θα ήταν πιο ασφαλές να κινηθούν προς τα σύνορα Συρίας-Τουρκίας. «Όταν φύγαμε από το σπίτι μας, αισθανθήκαμε ότι βρέχει σφαίρες», θυμάται η Tamara. «Πηγαίναμε από το ένα καταφύγιο στο άλλο για να προστατευτούμε». Το πιο σημαντικό πράγμα που κατάφερε να πάρει μαζί της είναι το πτυχίο της, το οποίο κρατά στη φωτογραφία. Με αυτό θα μπορέσει να συνεχίσει τις σπουδές της στην Τουρκία.
Ο Ayman, 82 ετών (αριστερά) και η γυναίκα του, η 67χρονη Yasmin. Aυτή είναι ό,τι πιο σημαντικό κατάφερε ο Ayman να φέρει μαζί του από τη Συρία. «Είναι η καλύτερη γυναίκα που έχω γνωρίσει ποτέ στη ζωή μου», δηλώνει. «Ακόμη και αν γυρνούσα 55 χρόνια πίσω, πάλι εσένα θα διάλεγα», της λέει. Το ζευγάρι (εδώ βρίσκεται στον προσφυγικό καταυλισμό Nizip στην Τουρκία) εγκατέλειψε το σπίτι του που βρίσκεται σε μια αγροτική περιοχή κοντά στο Χαλέπι, μετά τη βάρβαρη δολοφονία ενός γείτονα και του γιού του. Το σπίτι τους περιτριγυρίζεται από ελαιόδεντρα, αμπέλια, καρυδιές και οπορωφόρα. Ξεσπώντας σε κλάματα, ο Ayman περιγράφει πώς δέχτηκαν επίθεση οι γύρω φάρμες, ενώ λεηλατήθηκαν και κάηκαν σπίτια. «Είναι απίστευτο το ότι ένας άνθρωπος μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο σε έναν άλλο άνθρωπο», προσθέτει ο Ayman, ο οποίος νοσταλγεί τη φάρμα του.
Ο Yusuf κρατά το κινητό του στο κτήριο που μένει τώρα, στην κοιλάδα Bekaa του Λιβάνου. Ο ίδιος και η οικογένειά του εγκατέλειψαν το σπίτι τους στη Δαμασκό πέρυσι. Θεωρεί το κινητό του πολύτιμο. «Με αυτό, μπορώ να καλώ τον πατέρα μου. Βρισκόμαστε αρκετά κοντά στη Συρία ώστε να μπορώ να πιάνω σήμα από εκεί μερικές φορές, κι έτσι μπορώ να καλώ στο σπίτι από το Λίβανο με αστική χρέωση». Στο κινητό έχει επίσης φωτογραφίες συγγενών του που βρίσκονται ακόμη στη Συρία κι έτσι μπορεί να τους έχει κοντά του συνέχεια.
Ο 43χρονος Mohamed, πρόσφυγας από την επαρχία Hassakeh της Συρίας, είναι ο ιμάμης του μοναδικού τζαμιού στον προσφυγικό καταυλισμό Domiz στο ιρακινό Κουρδιστάν. Κρατάει το Κοράνι, το πιο σημαντικό πράγμα που κατάφερε να πάρει μαζί του. Ως ιμάμης, η θρησκεία αποτελεί για αυτόν την πιο σημαντική πτυχή στη ζωή του. «Αγαπώ τη θρησκεία μου, αλλά δεν είμαι τόσο αυστηρός στις απόψεις μου. Θέλω να διδάξω τη σημασία της αδελφοσύνης και της ισότητας μεταξύ των θρησκειών», λέει. Ο Mohamed εγκατέλειψε το σπίτι του με τη γυναίκα του και τα έξι παιδιά τους όταν τον προειδοποίησαν ότι τον έψαχναν ένοπλες ομάδες.
Η Leila, 9 ετών, κρατάει ένα τζιν παντελόνι που έφερε μαζί της από τη Συρία στην περιοχή Erbil στο ιρακινό Κουρδιστάν, όπου βρήκαν καταφύγιο αυτή και η οικογένειά της. «Μια μέρα είχα πάει για ψώνια με τους γονείς μου κι έψαχνα για ώρες χωρίς να μπορώ βρω κάτι που να μου αρέσει. Αλλά όταν είδα το συγκεκριμένο τζιν, ήξερα αμέσως ότι θα μου ταιριάζει τέλεια, γιατί έχει λουλούδια πάνω του κι εγώ λατρεύω τα λουλούδια», εξηγεί. Η Leila έχει φορέσει το παντελόνι μόλις τρεις φορές -και τις τρεις στη Συρία: δύο φορές σε γαμήλιες γιορτές και μία φορά όταν πήγε να επισκεφτεί τον παππού της. Λεει ότι δεν θα το φορέσει ξανά μέχρι να πάει και πάλι σε κάποιο γάμο κι ελπίζει αυτός να είναι στη Συρία. Η οικογένειά της έφυγε από την περιοχή Deir Alzur της Συρίας όταν οι γείτονές τους σκοτώθηκαν από οβίδα. Τώρα ζουν σε ένα ημιτελές, κρύο σπίτι, μαζί με 30 ακόμα άτομα.
Ο Ahmed, 70 ετών, κρατάει το μπαστούνι του στον προσφυγικό καταυλισμό Domiz στο Κουρδιστάν του Ιράκ. Χωρίς αυτό, λέει, δεν θα άντεχε δύο ώρες περπάτημα για να περάσει τα σύνορα για το Ιράκ. «Αυτό που θέλω τώρα για την οικογένειά μου είναι να βρούμε ένα σπίτι όπου μπορούμε να είμαστε ασφαλείς και να μείνουμε για πάντα. Να μη χρειαστεί να γίνουμε πρόσφυγες ποτέ ξανά». Αυτός, η γυναίκα του και τα οκτώ από τα εννέα παιδιά τους έφυγαν για τα σύνορα όταν το σπίτι τους στη Δαμασκό καταστράφηκε μετά από επίθεση. Μαζί με τέσσερις ακόμα οικογένειες – 50 άνθρωποι συνολικά – έφυγαν πάνω στην καρότσα ενός φορτηγού. Ο γιος του Ahmed, που έμεινε πίσω, σκοτώθηκε τον Οκτώβριο του 2012.
Σύροι πρόσφυγες στην Ελλάδα: Κάτι από την πατρίδα
*Φωτογραφίες: UNHCR/B. Szandelszky
Η Λεϊλά*, 40 ετών, κρατάει ένα άλμπουμ με φωτογραφίες, το πιο σημαντικό πράγμα που κατάφερε να πάρει μαζί της στην Ελλάδα, όπου έφτασε τον Αύγουστο του 2012, έπειτα από ένα δύσκολο ταξίδι. Τώρα, μένει σε ένα ερειπωμένο διαμέρισμα στην Αθήνα, μαζί με τα έξι παιδιά της. Το φωτογραφικό άλμπουμ της θυμίζει καλύτερες εποχές με την οικογένειά της στο Καμισλί της Συρίας, καθώς και τον άντρα της που δεν γνωρίζει πού βρίσκεται ή αν ζει. Αναγκάστηκε να φύγει από τη Συρία όταν ένιωσε ότι κινδύνευε η ζωή των παιδιών της. «Το ότι άφησα τη χώρα μου ήταν σαν θάνατος για μένα», διηγείται.
Η Ναμπίλα, 32 ετών, χτενίζει τα μαλλιά της κόρης της σε ένα διαμέρισμα χωρίς ηλεκτρικό στο κέντρο της Αθήνας. Έφυγε από τη Συρία μαζί με τα τρία παιδιά της, καθώς ζούσαν κάτω από συνεχή φόβο για τη ζωή τους. Έχει χάσει κάθε επαφή με τον σύζυγό της και ανησυχεί πολύ για την τύχη του. Το πιο σημαντικό πράγμα που κατάφερε να πάρει μαζί της είναι αυτή η χτένα, καθώς είχε την εντύπωση ότι δεν θα μπορούσε να βρει παρόμοια χτένα στο εξωτερικό.
Ο Μοχάμεντ, 22 ετών, ήταν φοιτητής ιατρικής στη Δαμασκό. Όμως ο πόλεμος διέλυσε τα όνειρα και τη ζωή του και τον ανάγκασε να καταφύγει μαζί με τους γονείς του και τα εφτά αδέλφια του στη γειτονική Τουρκία. Θέλοντας να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ευρώπη, ο Μοχάμεντ έφτασε με τη μητέρα του στη Λέσβο τον Μάρτιο του 2013. Στη φωτογραφία, κρατάει το Κοράνι, το πιο σημαντικό πράγμα που βρίσκεται ανάμεσα στα λιγοστά υπάρχοντα που εκείνος και η μητέρα του κατάφεραν να πάρουν μαζί τους. Το διαβάζει κάθε φορά που αισθάνεται θλίψη. «Είναι η τροφή της ψυχής μου», λέει. Ο Μοχάμεντ και η μητέρα του φιλοξενούνται προσωρινά σε ένα ανοιχτό κέντρο υποδοχής για πρόσφυγες στη Μυτιλήνη, το οποίο λειτουργούν εθελοντές.