Λίγος κόσμος ίσως έχει ακούσει για την ανακωχή την ημέρα των Χριστουγέννων στο μακρινό 1914 κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ακόμα λιγότερος έχει ακούσει για το τι πραγματικά συνέβη εκείνη την ημέρα. Γάλλοι, Βρετανοί και Γερμανοί στρατιώτες άφησαν τα όπλα και έπαιξαν, όλοι μαζί, μπάλα!

Όπως αρμόζει σε ιστορικούς ποδοσφαιρικούς αγώνες θυμόμαστε τους παίκτες που διακρίθηκαν. Οι Γερμανοί δεν θα ξεχάσουν τον τελικό του Μουντιάλ 1954 Γερμανία-Ουγγαρία 3-2 με γκολ του Χέλμουτ Ραν στο “Θαύμα της Βέρνης”, όπως και την πρόκριση επί της Αγγλίας, με το ίδιο σκορ, στα ημιτελικά του Μουντιάλ 1970 με γκολ του Γκερντ Μίλερ.

Για μία ακόμα νίκη των Γερμανών γνωρίζουμε λίγα πράγματα. Χωρίς εικόνες, μη ξέροντας τα ονόματα των σκόρερ, ελλιπής περιγραφή και δίχως μηχάνημα εγγραφής, ο ποδοσφαιρικός αγώνας τα Χριστούγεννα του 1914, έμεινε στην ιστορία όχι για την επιρροή του στο άθλημα αλλά για τα συναισθήματα αγάπης και ανθρωπιάς στην καρδιά του πολέμου.

Το συμβάν είναι γνωστό περισσότερο ως θρύλος. Όμως πρόκειται για μια πραγματική ιστορία. Μία αυθόρμητη συμφιλίωση μεταξύ αντιμαχόμενων στρατιωτικών μονάδων. Μια μαζική εκδήλωση, που αιφνιδίασε τις στρατιωτικές διοικήσεις των εμπόλεμων κρατών.

Ξεκίνησε αυθόρμητα από ένα σημείο των Γαλλοελβετικών συνόρων και απλώθηκε σε ολόκληρη τη γραμμή του Δυτικού μετώπου. Μια μικρή ειρήνη, καθώς ο Μεγάλος Πόλεμος μαίνονταν, που ενέπνευσε αργότερα συγγραφείς, σκηνοθέτες και μουσικούς.

Ο φονικότερος πόλεμος της ιστορίας

Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος πέρασε στην ιστορία ως ο πόλεμος με τις πιο θανατηφόρες καινοτομίες όπως η χρησιμοποίηση των τανκς, η χρήση δηλητηριωδών αερίων και η ευρεία δημιουργία χαρακωμάτων, καθ’ όλο το μήκος των εχθροπραξιών.

Στις 4 Αυγούστου 1914 η Αγγλία μπήκε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο με σκοπό να ανακόψει την προέλαση της Γερμανίας προς την Γαλλία και ενώ η πρώτη ήδη είχε μπει στο Βέλγιο. ‘Ενα εκατομμύριο Βρετανοί είχαν στρατολογηθεί εκ των οποίων 2000 ήταν επαγγελματίες ποδοσφαιριστές. Πολλοί είχαν πάρει μπάλες μαζί τους πιστεύοντας ότι ο πόλεμος θα είχε τελειώσει μέχρι τα Χριστούγεννα της ίδιας χρονιάς.

Τον Δεκέμβριο, Βρετανοί και Γερμανοί στρατιώτες έστησαν χαρακώματα σε μία έκταση 400 μιλιών από την Βόρεια θάλασσα μέχρι τα σύνορα της Γαλλίας με την Ελβετία.

Οι καιρικές συνθήκες είχαν χειροτερέψει και καθώς πλησίαζαν τα Χριστούγεννα η θερμοκρασία έπεφτε ενώ το πεδίο μάχης είχε καλυφθεί από χιόνι. Εκείνες τις μαύρες ημέρες, γνωρίζοντας οι αντιμαχόμενες πλευρές την σκληρή πραγματικότητα, αναπτύχθηκε ξαφνικά ένα κλίμα εγκαρδιότητας.

Σε ορισμένα σημεία της γραμμής η ανταλλαγή πυρών σταματούσε την ώρα του τσάι(!), ενώ σε κάποια άλλα σημεία αντάλλαζαν εφημερίδες μέσα σε τενεκεδένια κουτιά που έριχναν από τα χαρακώματα η μία πλευρά στην άλλη.

Στις 24 Δεκεμβρίου 1914, ο υποδεκανέας Κούλσον, του Βρετανικού στρατού, είχε γράψει στο ημερολόγιο του: “Τις πρώτες πρωϊνές ώρες βρισκόμουν στο χαράκωμα. Ήταν νύχτα όταν ξαφνικά οι Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν να τοποθετούν στολισμένα χριστουγεννιάτικα δέντρα και ένας εξ αυτών να τραγουδά την Άγια Νύχτα. Βγήκαν αυθόρμητα από το ανάχωμα και άρχισαν να περπατούν. Αρχίσαμε να τραγουδάμε τα κάλαντα και μία μεγάλη μάζα από εμάς βγήκε να τους συναντήσει στη νεκρή ζώνη”.

Στρατιώτες από τις αντίπαλες παρατάξεις αντάλλαξαν ευχές και πρόσφεραν η μία πλευρά στην άλλη τσιγάρα, φαγητό, αλκοόλ και σουβενίρ όπως κουμπιά και τζόκεϊ. Δανείστηκαν εργαλεία ο ένας από τον άλλον για να επισκευάσουν τα χαρακώματά τους.

Η συνεννόηση τους διευκολύνθηκε επειδή πολλοί Γερμανοί είχαν εργαστεί προπολεμικά στη Βρετανία. Η παύση των πυρών εξαπλώθηκε στα 2/3 της βρετανικής γραμμής και κηρύχθηκε ανεπίσημα 48ωρη ανακωχή.

Όταν ο υποδεκανέας επέστρεψε στο χαράκωμα κρατούσε ένα τσιγάρο και μία πρόσκληση προς τον λοχαγό Ρόμπερτ Χάμιλτον, για να συναντήσει τον Γερμανό ομόλογο του άοπλο στο δάσος, τα ξημερώματα ανήμερα των Χριστουγέννων.

Ο ιστορικός αγώνας

Το πρωί των Χριστουγέννων, Άγγλοι και Γερμανοί έθαψαν τους νεκρούς τους. Η φήμη για έναν ποδοσφαιρικό αγώνα την ίδια ημέρα διαδόθηκε γρήγορα σε όλο το Δυτικό Μέτωπο. Μια μαρτυρία ενός Άγγλου αναφέρει: “Oι Γερμανοί μας φώναξαν να παίξουμε ποδόσφαιρο. Εμείς φέραμε μπάλα από τα χαρακώματα και σύντομα ένας αγώνας ποδοσφαίρου στην νεκρή ζώνη είχε ξεκινήσει.

Ήταν ένα υπέροχο και συνάμα παράξενο γεγονός. Από ορκισμένοι εχθροί, φίλοι για λίγη ώρα. Δεν υπήρχε ούτε ένα ίχνος εχθρότητας ανάμεσα μας. Παίξαμε ποδόσφαιρο μέχρι τελικής πτώσεως. Το παιχνίδι διήρκεσε μία ώρα και οι Γερμανοί νίκησαν 3-2”. Κανείς δεν ένιωσε το ίδιο για τον εχθρό μετά από αυτόν τον ποδοσφαιρικό αγώνα.

Το ποδόσφαιρο ήταν αναπόσπαστο κομμάτι εκείνων των ιστορικών Χριστουγέννων. Αγώνες στο χιόνι πραγματοποιήθηκαν και σε άλλα σημεία του μετώπου, χωρίς συγκεκριμένο αριθμό συμμετεχόντων, χωρίς τελικό αποτέλεσμα και άχυρα δεμένα με σπάγκο ή άδεια κονσερβοκούτια αντί για μπάλα.

“Παίξαμε ποδόσφαιρο, αν μπορείς να το πεις έτσι. Κάποιος το πρότεινε και το παιχνίδι ξεκίνησε. Δεν ήταν αγώνας όπως τον ξέρουμε περισσότερο έμοιαζε με κλωτσοπατινάδα και ήταν ελεύθερο για όλους. Μπορεί να ήταν και πενήντα από κάθε πλευρά.

Έπαιξα γιατί μου αρέσει το ποδόσφαιρο. Δεν ξέρω πόσο κράτησε ίσως μία ώρα και κανείς δεν κρατούσε σκορ. Το παιχνίδι τελείωσε όταν ο ταγματάρχης βγήκε από το ανάχωμα φωνάζοντας: “Σκοτώστε τους Ούνους, μην κάνετε φιλίες με αυτούς”, δήλωνε αρκετά χρόνια αργότερα ο Ουαλός Μπέρτι Φελστάντ, που πέθανε σε ηλικία 106 ετών το 2001 και ήταν ένας από τους επιζήσαντες του πολέμου.

Ο σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο συγγραφέας του Σέρλοκ Χολμς, το χαρακτήρισε ως ένα εντυπωσιακό γεγονός της ανθρωπότητας, μία μοναδική ημέρα στην παγκόσμια ιστορία, ένα συμβάν ανθρωπιάς εν μέσω των φρικαλεοτήτων που προκάλεσε ο πόλεμος.

Η αυτοσχέδια εκεχειρία κράτησε περισσότερο από δύο ημέρες ενώ όπου δεν υπήρχε κατάπαυση πυρών ο πόλεμος συνεχίζονταν κανονικά.

Αντιδράσεις στα ανώτερα κλιμάκια

Στις αρχές του νέου έτους, οι Βρετανοί αξιωματούχοι ενημερώθηκαν για το γεγονός από γράμματα των στρατιωτών και φωτογραφίες στις εφημερίδες. Τα συναισθήματα ήταν αρνητικά. Το ότι μπόρεσαν να αδελφωθούν αυτό, σε μερικούς, φάνηκε σαν προδοσία.

Ο αρχιστράτηγος τους βρετανικού στρατού Σερ Τζον Φρεντς, έγραψε στους στρατιώτες του: “Είδα με μεγάλη δυσαρέσκεια τις αναφορές για τα πρόσφατα γεγονότα και τις επαφές με τον εχθρό, χωρίς διαταγή ανωτέρου. Είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του όποιος διατηρήσει επαφές με τον εχθρό με δική του πρωτοβουλία ή με πρωτοβουλία του εχθρού”.

Στο ημερολόγιο του ο Γερμανός λοχαγός Γκούσταβ Ράιμπενσαμ, ανέφερε για το συμβάν: “Oι Άγγλοι θα πρέπει να αισθάνονται ευγνωμοσύνη με την εκεχειρία. Το θέμα πρέπει να σταματήσει γιατί καταντάει γελοίο. Θα πως στους άντρες μου ότι από εδώ και στο εξής το θέμα θεωρείται λήξαν”.

Ο ιστορικός Τόμας Γουέμπερ χαρακτήρισε προσβλητικό για τους διοικητές των δύο πλευρών την ανακωχή των Χριστουγέννων θεωρώντας ότι έχασαν τον έλεγχο.

Ο λοχαγός Χάμιλτον, θεωρήθηκε υπεύθυνος και ακατάλληλος για στρατιωτικές υπηρεσίες. Τον Απρίλιο του ίδιου έτους το τάγμα του ήταν πρώτο στην μάχη του Ιπρ στο Βέλγιο. Ανάμεσα στους στρατιώτες που έχασαν την ζωή τους ήταν και ορισμένοι που είχαν συμμετείχαν σε εκείνον τον διάσημο ποδοσφαιρικό αγώνα.

Ανακωχή χωρίς ποδόσφαιρο

Πιθανότατα, τα Χριστούγεννα του 1915, ένα χρόνο μετά το ιστορικό γεγονός, να υπήρξε και πάλι κατάπαυση των πυρών χωρίς ποδοσφαιρικό αγώνα αυτή την φορά. “Είχα καλά Χριστούγεννα. Οι Γερμανοί ήταν φιλικοί μαζί μας. Ήρθαν και μας είδαν και ανταλλάξαμε ουίσκι, μαρμελάδες, τσιγάρα και σοκολάτες”, έγραψε στο ημερολόγιο του ο Ρόναλντ Μακίνον.

Η ανακωχή των Χριστουγέννων δεν επαναλήφθηκε στο μέλλον. Θεωρήθηκε αδιανόητο να συμβεί ακόμα και τα Χριστούγεννα. Ο πόλεμος συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια με μεγαλύτερη ένταση.

Την 1η Ιουλίου 1916 οι Συμμαχικές Δυνάμεις προσπάθησαν να εισβάλλουν στις γερμανικές γραμμές. 62.000 Βρετανοί έχασαν την ζωή τους την πρώτη ημέρα της επίθεσης. Περίπου 420.000 χιλιάδες ήταν ο τελικός απολογισμός των Βρετανών θυμάτων τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου και ενώ είχαν προχωρήσει μόλις δύο μίλια.

Όποια και αν είναι η αλήθεια για την σειρά των γεγονότων η ανακωχή των Χριστουγέννων ήταν μία αληθινή και συγκινητική ιστορία. Ήταν μια στιγμή στην πιο δραματική περίοδο της ανθρωπότητας. Οι στρατιώτες σταμάτησαν να πολεμούν και απόλαυσε ο ένας την συντροφιά του άλλου. Ένα μικρό θαύμα που έφτιαξαν άνθρωποι από αντικριστά χαρακώματα.

Το θέμα ενέπνευσε τον καλλιτεχνικό κόσμο. Τον Νοέμβριο του 1990 η μπάντα “The Farm” κυκλοφόρησε το άλμπουμ “Spartacus” με εξώφυλλο έναν Bρετανό στρατιώτη επάνω σε μία βάση Subbuteο. Το άλμπουμ περιείχε το τραγούδι “All together now” που αναφέρονταν στα Χριστούγεννα του 1914